آجودان باشي، اسماعيل خان فرزند ميرزا علياكبر خان (1265ـ 1327ق/1849ـ1909م)،
افسر و سياست پيشة دورة قاجاري از روزگار ناصرالدين شاه تا پايان كار محمدعلي شاه.
نخست افسر توپخانه بود و در 1320ق/1902م، به دريافت لقب «سيفالسلطنه» نايل گرديد.
ميرزا اسماعيل خان در 1300ق/1883م، با درجة سرتيپ اولي، مانند پدر، آجودان باشي
ادارة توپخانه شد و پس از چند سال خدمت در اين منصب، مدتي به مقام فرماندهي توپخانه
رسيد. وي مردي گستاخ و دلير و خوش خط و نسبتاً باسواد بود. در آغاز صدارت ميرزا علي
امينالدوله ميان وي و وجيهالله ميرزا، شاهزادة قاجار كه مقام وزارت جنگ داشت،
مشاجرهاي در گرفت. در اثر آن كشمكش، اسماعيل خان امير تومان آجودان باشي را كه
داراي نشان درجة دوم امپراتوري روسيه (آنا) بود و برادرش محمد ابراهيم خان مير پنج
را كه نشان درجة يك و حمايل سبز شير و خورشيد داشت، به فلك بستند و تا دم مرگ بزدند
و 3 روز در انبار خانة شاهي زنداني كردند (24ـ27 جماديالاول 1315ق/21ـ24 اكتبر
1897م)، اما فرداي آن روز آن دو را با احترام تمام به وزارت جنگ انتقال دادند.
سرهنگ كاساكوفسكي كه راوي اصلي ماجراست، اين رويداد را دليل بيثباتي و بيارادگي
دولت وقت ميداند. در 1319ق/1901م، با سمت پيشين به خدمت در تبريز مأمور شد، اما در
آغاز سلطنت محمدعلي شاه به تهران آمد و همكاري گرمي را با دشمنان آزادي و مشروطيت
آغاز كرد و بسيار مقرب شاه گرديد. پس از فتح تهران به دست آزاديخوان و خلع محمد
عليشاه، وي را به جرم همكاري نزديك با شاه خودكامة قاجار در سركوبي مردم، دستگير و
به اعدام محكوم كردند و در 13 رجب 1327ق/31 ژوئية 1909م به دار آويختند.
مآخذ: اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، المآثر و الآثار، به كوشش ايرج افشار، تهران،
اساطير، 1363ش، 1/355ـ356؛ بامداد، مهدي، تاريخ رجال ايران، تهران، زوار،
1347ـ1353ش، 1/122ـ126؛ تفرشي حسيني، احمد، روزنامة اخبار مشروطيت و انقلاب ايران،
به كوشش ايرج افشار، تهران، اميركبير، 1351ش، ص 241؛ صفايي، ابراهيم، رهبران
مشروطه، تهران، جاويدان، 1362ش، ص 272؛ كاساكوفسكي، كلنل، خاطرات، ترجمة عباسقلي
جلي، تهران، اميركبير، 1344ش، ص 228ـ234.
بخش تاريخ